Bij het ontvangen van een erfenis van je ouders kan het interessant zijn om (een deel van) dat vermogen meteen door te geven aan je eigen kinderen. Dit kan niet alleen helpen bij hun financiële behoeften—zoals de aankoop van een woning—maar kan ook fiscaal voordelig zijn. Naast klassieke methodes zoals (doorgeef)schenkingen en verwerping van de erfenis biedt een standpunt van VLABEL een bijkomende interessante optie: een testament waarin je als erfgenaam een keuzerecht krijgt.

Hoe de nalatenschap aanpakken?

Een erfenis biedt meerdere mogelijkheden om de nalatenschap te beheren. Afhankelijk van je situatie, kun je één van onderstaande opties kiezen.

1. (Doorgeef)schenking: Je erft eerst alles, betaalt de verschuldigde erfbelasting en schenkt daarna een deel aan je kinderen. Dit brengt mogelijks echter extra kosten met zich mee, zoals schenkbelasting en notariskosten. Of je kiest voor een doorgeefschenking, waarbij je binnen het jaar na overlijden een deel belastingvrij schenkt. Let op: dit moet via een notaris.
2. Erfenis verwerpen: Je kunt afstand doen van je volledige erfenis, zodat deze rechtstreeks naar je kinderen gaat. Gedeeltelijk verwerpen is echter niet mogelijk—het is alles of niets.
3. Keuzebeding in een testament: Een keuzebeding opgenomen in het testament van je ouders geeft jou (als kind) de mogelijkheid om zelf te bepalen welk deel van de erfenis je behoudt en welk deel je doorgeeft aan je eigen kinderen. Let op, dit keuzebeding moet expliciet opgenomen zijn in het testament van je vader of moeder.

Voorbeeld 1

Jan, enig kind en vader van twee kinderen, erft van zijn overleden vader. In het testament van zijn vader is er een keuzebeding opgenomen, waardoor Jan kan kiezen hoeveel van het erfdeel hij wil ontvangen en hoeveel hij aan zijn eigen kinderen wilt doorgeven. Jan kiest om 60% van het erfdeel te houden en de overige 40% door te geven aan zijn kinderen.

Voorbeeld 2

Marie, mama van een 6-jarige dochter en Pieter, papa van 21 en 26 jarige zonen, erven van hun overleden vader. In het testament van hun vader is er een keuzebeding opgenomen. Marie kiest ervoor om haar aandeel volledig te erven omdat haar dochter nog te jong is. Pieter kiest ervoor enkel 50% te houden en zijn zonen elk 25% te geven.

Fiscaal voordeel van het keuzebeding

De erfbelasting in Vlaanderen is progressief en afhankelijk van de verwantschap met de overledene: hoe hoger de erfenis, hoe hoger het tarief. Zo betaal je als kind (erfgenaam in rechte lijn) 3% op de eerste schijf van 50.000 euro, 9% op het deel tussen 50.000 en 250.000 euro, en 27% op alles boven 250.000 euro (tarieven 2025).

Als je via een keuzebeding in het testament van je vader een deel van je erfenis rechtstreeks naar je kinderen laat doorstromen, dan wordt de erfenis opgesplitst tussen verschillende erfgenamen, namelijk tussen jou en je kinderen. Het gedeelte van de erfenis die je ontvangt, is dus kleiner. Zo kan je gebruik maken van de lagere tariefschijven en wordt de totale belastingdruk verlaagd.

Wettelijk aanvaard

De Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) bekijkt technieken om erfbelasting te verlagen kritisch. Toch wordt dergelijk keuzebeding door Vlabel erkend als een geldige methode die géén fiscaal misbruik vormt, mits correct toegepast (VB 24057 van 23 september 2024, gepubliceerd op 18 november 2024).

Waarom ook nuttig voor grootouders?

Een keuzebeding biedt niet alleen voordelen voor kinderen en kleinkinderen, maar ook voor de opsteller van het testament. Het zorgt voor flexibiliteit: je erfgenamen kunnen bij overlijden zelf bepalen wat het beste past bij hun situatie. Zo voorkom je dubbele erfbelasting en laat je vermogen gericht en fiscaal voordelig doorstromen naar volgende generaties. Dit kan dus een waardevolle strategie zijn.