Minister van Justitie Koen Geens heeft eind december 2016 een wetsvoorstel ingediend om ons erfrecht te hervormen. De hervormingen zijn noodzakelijk, want ons erfrecht – destijds ingevoerd door Napoleon – dateert nog van 1804 en is niet meer aangepast aan de huidige maatschappelijke realiteit.

Nieuw samengestelde gezinnen, families met een familiebedrijf, kinderloze koppels en singles, gezinnen met gehandicapte kinderen, ongehuwde koppels, maar ook het klassieke gezin met mama, papa en kinderen; allemaal botsen ze vandaag op de beperkingen opgelegd door ons eeuwenoud erfrecht.

Door de hervormingen zullen de erfrechten van de kinderen drastisch wijzigen. De mogelijkheden om een erfenis op maat te regelen zullen fors worden uitgebreid. De regels voor schenkingen zullen veranderen om de ongewenste neveneffecten die ze nu vaak veroorzaken te voorkomen. Bovendien, het absolute kroonjuweel van de hervorming, wordt het voortaan mogelijk om een overeenkomst over de erfenis te sluiten.

We zetten de belangrijkste nieuwigheden voor u even op een rij:

Meer vrijheid om uw erfenis naar wens te verdelen

Het principe dat bepaalde erfgenamen altijd een minimaal deel uit de erfenis moeten krijgen, blijft bestaan. Maar u zult in de toekomst wel met een groter deel van uw nalatenschap kunnen doen wat u wilt. Dat komt doordat de omvang van de zogenaamde “reserve” wordt aangepast.

In de toekomst zal de globale reserve, ongeacht het aantal kinderen, beperkt worden tot de helft van de nalatenschap. De andere helft van de nalatenschap kan vrij verdeeld worden. Op die manier kan bijvoorbeeld aan stiefkinderen in een nieuw samengesteld gezin, een groter deel toegekend worden of kunnen ouders een kind dat meer zorg nodig heeft iets extra geven. Ook een kind met wie het contact verbroken is minder geven, wordt voortaan mogelijk. Volledig onterven van kinderen, blijft ook na de hervorming onmogelijk, behoudens het geval waarin zij hiermee instemmen (zie verder “Overeenkomst over de erfenis”).

De reserve van de ouders van iemand die zelf geen kinderen heeft, verdwijnt. België was nog het enige land waar die reserve bestond. Daardoor kan iemand die feitelijk samenwoont voortaan in een testament zijn hele erfenis nalaten aan zijn partner, zonder zich zorgen te hoeven te maken dat zijn ouders dat testament zullen aanvechten. Maar als de ouders behoeftig zijn, kunnen zij die nalatenschap wel aanspreken. Hun reserve wordt namelijk vervangen door een onderhoudsplicht ter waarde van maximaal een kwart van de nalatenschap.

Meer zekerheid voor schenker en begiftigde

Gedurende uw leven mag u schenken wat u wil aan wie u wil, maar bij uw overlijden wordt een soort afrekening gemaakt tussen de erfgenamen (inbreng). Zijn er erfgenamen die door die schenkingen minder krijgen dan hun reserve, dan kunnen ze wat ze te weinig gekregen hebben, alsnog opeisen (inkorting). De wettelijke regels voor inbreng en inkorting zijn bijzonder complex en leiden vaak tot onaangename verrassingen en ongewenste effecten.

Op dit moment wordt bijvoorbeeld bij inbreng de waarde van roerende en onroerende goederen op een ander moment gewaardeerd. De waarde van roerende goederen wordt bepaald op het moment van de schenking. De waarde van onroerende goederen wordt bepaald op het moment dat de nalatenschap openvalt. Dat onderscheid kan tot onaangename verrassingen leiden tussen bijvoorbeeld een broer en een zus, als de broer een som geld en de zus een vastgoed geschonken kreeg. Zelfs als beide op de dag van de schenking dezelfde waarde hadden, is dat niet meer noodzakelijk het geval op de dag van het overlijden.

Volgens het nieuwe erfrecht zal de waardering in de toekomst voor alle schenkingen op hetzelfde moment gebeuren, namelijk op de dag van de schenking.

Overeenkomst over de erfenis

Tot op vandaag is het gewoonweg niet toegestaan om een overeenkomst over uw erfenis te sluiten. Het nieuwe erfrecht zal dat verbod versoepelen en voortaan een aantal specifieke erfovereenkomsten toestaan.

Ouders en kinderen zullen voortaan rond de tafel kunnen samenzitten om openlijk over hun toekomstige erfenis te spreken en daar bindende afspraken over te maken. Op die manier zal er afgeweken kunnen worden van het voorbehouden erfdeel, een extra kapitaal toebedeeld kunnen worden voor een kind dat zorg nodig heeft, afspraken kunnen gemaakt worden over de overname van een familiezaak, enzovoort. De mogelijkheden in een familiale erfovereenkomst zullen vrijwel oneindig zijn. Er zal zelfs kunnen worden afgesproken dat de erfenis een generatie overslaat en rechtstreeks naar de kleinkinderen gaat. In dit geval wordt het dus mogelijk om uw kinderen te onterven, als zij daarmee instemmen tenminste.

Dankzij de familiale erfovereenkomst zullen ouders gerust kunnen zijn dat de kinderen na hun overlijden niet in een juridische strijd over de erfenis verwikkeld raken. Iedereen zal voor het overlijden weten waar hij of zij aan toe is. Toch gaat u beter niet al te voortvarend te werk. Erfovereenkomsten zullen immers bindend zijn!

De krijtlijnen voor een nieuw erfrecht zijn getekend, nu is het enkel nog wachten op een definitieve wet. Er wordt verwacht dat het nieuwe erfrecht tegen de zomer van 2017 in werking zal treden.