Het verbod op schijnzelfstandigheid. Je hebt het misschien als eens gehoord in de wandelgangen. Maar wat betekent dat nu concreet? Welke gevolgen brengt dat mee voor jou als zelfstandige of als werkgever? We bespreken hieronder de criteria waarop dit bepaald wordt én de gevolgen als er toch schijnzelfstandigheid ontdekt wordt.

Wat is (schijn)zelfstandigheid?

Zelfstandig zijn, het begrip op zich zegt het allemaal. Je staat op jezelf en werkt niet onder het gezag van een werkgever. Een zelfstandige is dus een natuurlijk persoon zonder de verplichting van een arbeidscontract of statuut.

In de praktijk durven werkgevers zich hier echter op glad ijs begeven door de zelfstandige waarmee ze samenwerken ook te behandelen als werknemer door bv. richtlijnen te geven, een vast uurrooster, de verplichting om vakantie aan te vragen, enzovoort. Dat geeft dan risico op “schijnzelfstandigheid”.

Schijnzelfstandigheid doet zich voor wanneer een persoon als zelfstandige is ingeschreven maar eigenlijk toch kenmerken vertoont die eerder typerend zijn voor een werknemer.

Waarom is het verboden?

Er zijn twee grote redenen waarom dit verboden is. Enerzijds wil de wetgever ‘socialezekerheidsfraude’ voorkomen en anderzijds is het om de zelfstandige te beschermen tegen misbruik door een opdrachtgever. Dit laatste vloeit voort uit alle voordelen die de opdrachtgever heeft om jou niet als werknemer maar als zelfstandige aan te werven.

De voordelen voor de opdrachtgever:

• Vrijstelling van sociale zekerheidsbijdragen
• Alle verplichte beschermingsmaatregelen in een gewone arbeidsovereenkomst zijn niet van toepassing (bv. opzeg of loon bij ziekte)

De nadelen voor de zelfstandige:

• Geen reguliere opzegtermijnen/schadevergoeding zoals bij een arbeidsovereenkomst
• Geen minimumloon
• Bij ziekte, geen gewaarborgd loon vanuit de opdrachtgever

Belang van een schriftelijke overeenkomst

Het is absoluut noodzakelijk om een schriftelijke samenwerkingsovereenkomst tussen een opdrachtgever en opdrachtnemer op te stellen om een herkwalificatie als schijnzelfstandige te vermijden. Deze moet minstens volgende zaken bevatten:

• De partijen
• Beschrijving van het voorwerp van het contract (géén gedetailleerde functieomschrijving of takenpakket)
• Betaling voor geleverde diensten
• Duur van de samenwerking
• Annuleringsopties
• Facturatie

Maar zelfs indien je bovenstaande richtlijnen allemaal volgt in je overeenkomst, zijn het nog steeds de feiten (en dus de werkelijke toestand) die doorwegen in de evaluatie van schijnzelfstandigheid.

Criteria om schijnzelfstandigheid te bepalen

Er zijn vier criteria om schijnzelfstandigheid te bepalen:

• Onafhankelijkheid van de partijen
• Vrijheid van werkuren (werktijden en vakantie zelf in te delen of niet?)
• Vrijheid van organisatie van werk: telt enkel het eindresultaat of wordt er ook bepaald hoe de taak uitgevoerd wordt?
• Autoriteit van de opdrachtgever: eist de opdrachtgever bv. een systematisch rapport van vooruitgang?

Sommige sectoren worden nog strenger beoordeeld waaronder: land- en tuinbouw, schoonmaak, bouw, beveiliging en transport. Hier worden 9 criteria gehanteerd om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid of niet.

Gevolgen van herkwalificatie als schijnzelfstandige

Als er beslist wordt dat er sprake is van schijnzelfstandigheid wordt de samenwerkingsovereenkomst “omgezet” naar een arbeidsovereenkomst. Dit heeft verschillende gevolgen voor de opdrachtgever en de opdrachtnemer:

Herkwalificatie van de opdrachtgever als werkgever:

• Betalen van de niet-verjaarde achterstallige werkgevers- en werknemersbijdragen (met terugwerkende kracht)
• + forfaitaire verhoging van 10% + interest

Herkwalificatie van de zelfstandige als werknemer:

• Risico dat btw-autoriteiten alle btw-aftrek voor de gemaakte facturen aanvechten
• Fiscus kan achterstallige bronbelasting terugvorderen

Wat bij twijfel?

Er kan eventueel beroep gedaan worden op de “Commissie voor de regeling van de arbeidsrelatie van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid”. Zij beslissen dan of er sprake is van schijnzelfstandigheid en maken een bindende beslissing. Indien er aldus beslist wordt dat er géén sprake is van schijnzelfstandigheid, kunnen ze daar niet op terugkomen.

Dit kan aan te raden zijn indien de zelfstandige eerst loontrekkende was in hetzelfde bedrijf en erna zelfstandig.

Laat je in elk geval zeker goed begeleiden indien er beslist wordt om op zelfstandige basis samen te werken en contacteer ons voor een correct opgemaakte samenwerkingsovereenkomst.