Uw vermogen beheren, dat kan u helemaal zelf. Toch? Wat als het plots niet zo makkelijk meer gaat? Sommige gebeurtenissen in ons leven, zoals een ongeval, dementie of ouderdom kunnen het nemen van bepaalde beslissingen moeilijker of zelfs onmogelijk maken. Wat dan?

In geval van wilsonbekwaamheid, d.w.z. dat u niet meer in staat bent zelf beslissingen te nemen over uw vermogen of uzelf, duiken er talloze praktische problemen op. Uw naasten kunnen niet zomaar het beheer over uw vermogen overnemen. Ze moeten zich hiervoor wenden tot de vrederechter die een bewindvoerder/beheerder zal aanstellen om u te vertegenwoordigen. Dit noemen we de gerechtelijke bescherming. Deze aanstelling heeft ook zijn beperkingen. Voor sommige handelingen is de voorafgaande toestemming van de vrederechter nodig. Het dagdagelijkse beheer van uw vermogen zal dus veel ingewikkelder worden.

Sinds 1 september 2014 bestaat er echter een alternatief op de gerechtelijke bescherming dat toelaat iemand te beschermen zonder tussenkomst van de vrederechter. Deze oplossing noemen we de “zorgvolmacht of de buitengerechtelijke volmacht”.

Wat is een zorgvolmacht?

De zorgvolmacht is een overeenkomst (een lastgeving) waarbij iemand (de lastgever) een volmacht geeft aan een andere persoon of meerdere personen (de lasthebber) om bepaalde handelingen in zijn plaats te stellen wanneer hij zelf wilsonbekwaam is geworden.

Wie beslist wanneer u wilsonbekwaam bent? Dat legt u zelf vast in de zorgvolmacht. Ofwel geeft u deze bevoegdheid aan uw lasthebbers zodat zij kunnen beslissen wanneer wilsonbekwaamheid optreedt of de meest voorzichtige optie, u neemt op dat twee onafhankelijke artsen de onbekwaamheid moeten vaststellen.

Ook persoonlijke zorgbeslissingen kunnen opgenomen worden in de zorgvolmacht sinds maart 2019, zoals bijvoorbeeld: de keuze van de verblijfplaats, toelating tot een rust -en verzorgingstehuis, transplantatie van organen, euthanasie, enzovoort.

Let wel op! Een lastgever kan géén volmacht geven aan zijn lasthebber om een testament op te stellen. Dit is een hoogst persoonlijk document.

Welke handelingen mag een lasthebber stellen?

We kunnen hier twee handelingen onderscheiden: daden van beheer en daden van beschikking.

Daden van beheer zijn handelingen die gericht zijn op het in stand houden van het vermogen (bv. verhuur van een appartement, belegging van inkomsten) terwijl daden van beschikking gericht zijn op daden die echt de omvang van het vermogen kunnen aantasten (bv. verkoop/schenking). De lastgever kan in de zorgvolmacht zelf kiezen welke daden toegewezen worden aan de lasthebber.

Voordelen en nadelen van de zorgvolmacht

De zorgvolmacht brengt een aantal, niet te onderschatten voordelen met zich mee. De lastgever geeft zelf, op voorhand, instructies aan de lasthebber. Dit gebeurt volledig in samenspraak waardoor dit toch een zekere gemoedsrust teweegbrengt.

De vrederechter komt in principe ook niet tussen. Het beheer van het vermogen blijft dus in de private (familiale) sfeer waardoor het gebruik van de zorgvolmacht minder ‘indringend’ wordt ervaren dan een gerechtelijke bescherming.

Er zijn echter ook enkele nadelen en beperkingen. Aangezien er geen rechterlijke controle aan te pas komt, is er geen systematische controle op de beslissingen van de lasthebber. Indien de aangeduide lasthebber zijn taak slecht uitvoert of misbruikt dan zal dit dus minder snel ontdekt worden.

TIP: Neem in de zorgvolmacht op dat de lasthebber zich op bepaalde tijdstippen moet verantwoorden bij een derde persoon. Hierdoor wordt op voorhand een controlesysteem vastgelegd.

Hoe wordt een zorgvolmacht opgesteld?

Om vandaag te kunnen beslissen wat er met uw vermogen gebeurt eenmaal het mentaal of fysiek niet meer lukt, moet u als lastgever wel ten volle begrijpen wat de gevolgen zijn van de zorgvolmacht. Dit zorgt ervoor dat de lastgever nog wilsbekwaam moet zijn op het moment dat de zorgvolmacht opgesteld wordt. Is dit niet het geval, dan dient er gekozen te worden voor de gerechtelijke bescherming.

De zorgvolmacht moet ook altijd schriftelijk worden opgesteld. Een mondelinge volmacht volstaat dus niet. Het doel van de zorgvolmacht, zijnde het organiseren van buitengerechtelijke bescherming, moet ook zeker opgenomen worden.

Uiteraard biedt een zorgvolmacht opgemaakt door de notaris meer waarborgen dan een zelf opgestelde versie. De lastgever moet dus met zorg zijn volmacht zelf opstellen of laten opstellen door de notaris.

Er kan ook gekozen worden voor beide opties. Sommige handelingen kunnen dan geregeld worden via een zorgvolmacht terwijl meer ingrijpende handelingen overgelaten worden aan een bewindvoerder. Het naast elkaar bestaan van de zorgvolmacht en de gerechtelijke bescherming is dus perfect mogelijk.

Let wel op! Indien u een voorkeur wil geven over de aan te wijzen bewindvoerder, dan moet dit wel via een notariële akte en niet via een zelf opgestelde zorgvolmacht.

Na het opstellen van de zorgvolmacht mag zeker de registratie niet vergeten worden. De zorgvolmacht heeft enkel uitwerking indien deze schriftelijk is opgesteld én geregistreerd is bij het Centraal Register voor Lastgevingen (CRL). Indien u de zorgvolmacht notarieel hebt laten opstellen, dan verzorgt de notaris de registratie. Indien u de lastgeving zelf hebt afgesloten, dan staat u ook zelf in voor de registratie.

Er kan niet zomaar een kopie van de getekende overeenkomst bezorgd worden aan het CRL om in orde te zijn. Dit moet een eensluidend verklaard afschrift van de overeenkomst zijn, wat betekent dat de notaris of een bevoegd gemeentelijk ambtenaar het afschrift moet controleren op de echtheid en hier een stempel op moet plaatsen. Dit afschrift kan dan geldig geregistreerd worden bij het CRL.

Deze registratie kan nog volbracht worden zolang de lastgever niet wilsonbekwaam wordt. Zorg er dus voor dat dit tijdig gebeurt.

Wanneer heeft de zorgvolmacht géén uitwerking meer?

Indien de lastgever overlijdt, is er geen persoon meer om te beschermen en vervalt de zorgvolmacht automatisch.

Indien de vrederechter van oordeel is dat de belangen geschaad worden van de lastgever, kan deze een einde stellen aan de zorgvolmacht.

Wat als de lasthebber overlijdt of zélf wilsonbekwaam wordt? Dan is er niemand meer om u te vertegenwoordigen. Er wordt dus best een vervangend lasthebber voorzien die de zorgvolmacht kan overnemen.

Besluit

De zorgvolmacht helpt u anticiperen op eventuele wilsonbekwaamheid. Hierdoor kunnen uw naasten later niet geconfronteerd worden met praktische problemen. Zorg er wel zeker voor dat dit duidelijk is opgesteld met alle voorwaarden en bevoegdheden erin uitgewerkt. Er zullen geen twee zorgvolmachten hetzelfde zijn waardoor maatwerk hier dus de regel is. In de meer complexere vermogens is het zeker wenselijk hiervoor een notaris aan te stellen.